Αξιοσημείωτα είναι τουλάχιστον δύο πράγματα όσον αφορά το έργο του Γιώργου Μπουζιάνη. Το πρώτο είναι ότι το έργο του ακόμα και σήμερα παραμένει απροσπέλαστο. Και ο λόγος που παραμένει απροσπέλαστο είναι ότι παραμένει ανένταχτο σε κίνημα και θεωρία, δύσκολο να κατανοηθεί, δύσκολο να προσεγγιστεί. Ίσως γιατί ήταν και παραμένει πολύ μπροστά από την εποχή του. Αυτό μας οδηγεί και στο δεύτερο αξιοσημείωτο του πράγματος. Ότι δηλ. παραμένει σχετικά παραγνωρισμένος ακόμα και σήμερα.
Ποιά όμως είναι η ιδιαιτερότητα του έργου του; Ο Μπουζιάνης δομεί τα έργα του με χρωματικές κηλίδες. Όπως έλεγε κι ο Εγγονόπουλος "το σχέδιο είναι το σχήμα που παίρνει η χρωματική κηλίδα για να συμβάλη συνθετικά με τις άλλες κηλίδες, στη νόμιμη αξιοποίηση της επίπεδης επιφάνειας του πίνακος."
Ο Μπουζιάνης βλέπει χρωματικές εντυπώσεις. Ως προς αυτό ακολουθεί τους Ιμπρεσσιονιστές που κοίταζαν και έβλεπαν τις χρωματικές εντυπώσεις και μεταβολές του φωτός και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Αυτό όμως που τον διαφοροποιεί από αυτούς είναι ότι ο Μπουζιάνης επιλέγει τις εντυπώσεις εκείνες που χαρακτηρίζουν και εκφράζουν αυτό που αυτός βλέπει και θέλει να πει για το θέμα του. Αυτές και μόνο αυτές καταγράφει στο χαρτί. Ο χώρος είναι φαινομενικά κενός και η μορφή βασιλεύει. Ο χώρος όμως είναι φαινομενικά κενός, γιατί ο χώρος εσωτερικεύεται στη μορφή.
Και εκεί είναι, σ' αυτή τη διαδικασία της επιλογής και της εσωτερίκευσης, που αγγίζει τον Εξπρεσσιονισμό. Το 1910 ο Αντονίν Μάτετσεκ που μάς έδωσε τον πρώτο ορισμό του κινήματος, είδε τον Εξπρεσσιονισμό ως αντίποδα του Ιμπρεσιονισμού και ο Daniel Albright χαρακτήρισε τον Εξπρεσσιονισμό ως έναν απεσταγμένο και εσωτερικευμένο Ιμπρεσσιονισμό. Για τον Μάτετσεκ ο «εξπρεσσιονιστής επιθυμεί να εκφράσει τον εαυτό του [...], απορρίπτει τις απευθείας αντιλήψεις για να χτίσει το έργο του πάνω σε πιο περίπλοκες ψυχικές δομές. Εντυπώσεις και νοητικές εικόνες περνούν μέσα από την ψυχή του σαν από φίλτρο, αφαιρώντας τα υλικά συσσωματώματα για να μείνει η καθαρή ουσία. Εντυπώσεις και νοητικές εικόνες αφομοιώνονται και συμπυκνώνονται σε γενικότερες μορφές και τύπους, που μεταγράφονται με απλά στενογραφικά σύμβολα και τύπους»
Δεν είναι αυτός ο ορισμός εξαιρετικά χαρακτηριστικός για το έργο του Μπουζιάνη, ο οποίος ήταν ένας ζωγράφος με ένα πολύ υψηλό επίπεδο αντίληψης, αλλά και αφαίρεσης; Πίσω από την φαινομενική λιτότητα των υδατογραφιών του κρύβεται το εξαιρετικά περίπλοκο χάος της οπτικής εμπειρίας, το οποίο έχει πρώτα καταγράψει και συνάμα δυϊλίσει και αποστάξει σε χρώμα που είναι εντύπωση, αλλά και συνάμα έκφραση.
Αυτό είναι το σημείο που ο Ιμπρεσσιονισμός συναντάει τον Άλλο του εαυτό: τον Εξπρεσσιονισμό. Και είναι αξιοσημείωτο ότι η ένωση αυτή έγινε μέσα στην ψυχή ενός Έλληνα που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην κοιτίδα του Εξπρεσσιονισμού και που όταν πήγε στην άλλη κοιτίδα και τότε επίκεντρο της καλλιτεχνικής ζωής του κόσμου, το Παρίσι, κανείς δεν γύρισε να τον κοιτάξει.
Ποιά όμως είναι η ιδιαιτερότητα του έργου του; Ο Μπουζιάνης δομεί τα έργα του με χρωματικές κηλίδες. Όπως έλεγε κι ο Εγγονόπουλος "το σχέδιο είναι το σχήμα που παίρνει η χρωματική κηλίδα για να συμβάλη συνθετικά με τις άλλες κηλίδες, στη νόμιμη αξιοποίηση της επίπεδης επιφάνειας του πίνακος."
Ο Μπουζιάνης βλέπει χρωματικές εντυπώσεις. Ως προς αυτό ακολουθεί τους Ιμπρεσσιονιστές που κοίταζαν και έβλεπαν τις χρωματικές εντυπώσεις και μεταβολές του φωτός και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Αυτό όμως που τον διαφοροποιεί από αυτούς είναι ότι ο Μπουζιάνης επιλέγει τις εντυπώσεις εκείνες που χαρακτηρίζουν και εκφράζουν αυτό που αυτός βλέπει και θέλει να πει για το θέμα του. Αυτές και μόνο αυτές καταγράφει στο χαρτί. Ο χώρος είναι φαινομενικά κενός και η μορφή βασιλεύει. Ο χώρος όμως είναι φαινομενικά κενός, γιατί ο χώρος εσωτερικεύεται στη μορφή.
Και εκεί είναι, σ' αυτή τη διαδικασία της επιλογής και της εσωτερίκευσης, που αγγίζει τον Εξπρεσσιονισμό. Το 1910 ο Αντονίν Μάτετσεκ που μάς έδωσε τον πρώτο ορισμό του κινήματος, είδε τον Εξπρεσσιονισμό ως αντίποδα του Ιμπρεσιονισμού και ο Daniel Albright χαρακτήρισε τον Εξπρεσσιονισμό ως έναν απεσταγμένο και εσωτερικευμένο Ιμπρεσσιονισμό. Για τον Μάτετσεκ ο «εξπρεσσιονιστής επιθυμεί να εκφράσει τον εαυτό του [...], απορρίπτει τις απευθείας αντιλήψεις για να χτίσει το έργο του πάνω σε πιο περίπλοκες ψυχικές δομές. Εντυπώσεις και νοητικές εικόνες περνούν μέσα από την ψυχή του σαν από φίλτρο, αφαιρώντας τα υλικά συσσωματώματα για να μείνει η καθαρή ουσία. Εντυπώσεις και νοητικές εικόνες αφομοιώνονται και συμπυκνώνονται σε γενικότερες μορφές και τύπους, που μεταγράφονται με απλά στενογραφικά σύμβολα και τύπους»
Δεν είναι αυτός ο ορισμός εξαιρετικά χαρακτηριστικός για το έργο του Μπουζιάνη, ο οποίος ήταν ένας ζωγράφος με ένα πολύ υψηλό επίπεδο αντίληψης, αλλά και αφαίρεσης; Πίσω από την φαινομενική λιτότητα των υδατογραφιών του κρύβεται το εξαιρετικά περίπλοκο χάος της οπτικής εμπειρίας, το οποίο έχει πρώτα καταγράψει και συνάμα δυϊλίσει και αποστάξει σε χρώμα που είναι εντύπωση, αλλά και συνάμα έκφραση.
Αυτό είναι το σημείο που ο Ιμπρεσσιονισμός συναντάει τον Άλλο του εαυτό: τον Εξπρεσσιονισμό. Και είναι αξιοσημείωτο ότι η ένωση αυτή έγινε μέσα στην ψυχή ενός Έλληνα που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην κοιτίδα του Εξπρεσσιονισμού και που όταν πήγε στην άλλη κοιτίδα και τότε επίκεντρο της καλλιτεχνικής ζωής του κόσμου, το Παρίσι, κανείς δεν γύρισε να τον κοιτάξει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου